Taikomochi i gejsze: nieznane początki i przemiany tradycji

Изображение сгенерировано нейросетью Dall-e

Wizerunek gejszy od dawna uchodzi za jeden z symboli Japonii: smukła sylwetka w kimonie, nienaganny makijaż, płynny, wyważony ruch. Można odnieść wrażenie, że ta profesja od zawsze należała do kobiet, tymczasem początki były inne — bywało, że gejszami byli mężczyźni.

Kim byli taikomochi i jaką rolę odgrywali

W średniowiecznej Japonii występowali męscy artyści znani jako taikomochi, zwani też hokan. Zapraszano ich, by nadawali spotkaniom świąteczny ton: snuli wciągające opowieści i anegdoty, śpiewali, grali na instrumentach, podtrzymywali rozmowę. Taikomochi byli mile widziani w domach arystokracji, sprawnie prowadzili życie towarzyskie — coś na kształt dzisiejszych animatorów czy konferansjerów, tyle że w tradycyjnej oprawie.

Najwcześniejsze wzmianki o takich wykonawcach pochodzą z XIII wieku i przez stulecia stanowili ważny element ówczesnej kultury. Z kart źródeł wyłania się obraz ludzi, którzy potrafili nadać spotkaniom lekkość i tempo, jakich oczekiwano w towarzystwie.

Jak kobiety przejęły scenę

Obraz zmienił się w połowie XVIII wieku. Zapisy historyczne wskazują rok 1751 jako moment pojawienia się pierwszej kobiety-gejszy. Z czasem to właśnie one przyciągały coraz więcej uwagi: ich tańce, pieśni i gra na instrumentach znajdowały wdzięcznych odbiorców w rosnących miastach, spragnionych nowych form spędzania czasu.

Krok po kroku wykonawczynie wypierały męską tradycję. Mężczyźni-gejsze stali się rzadkością — choć to oni przecierali szlak.

Co stało się z męskimi gejszami

Profesja taikomochi stopniowo wygasała. W XX wieku jej przedstawicieli było coraz mniej, a dziś pozostało ich już niewielu. Z zachowanych zapisów wynika, że obecnie jest ich około pięciu: czterech w Tokio i jeden w Kioto. Podtrzymują tradycję bardziej z oddania niż dla zarobku, pozostając niemal niewidoczni dla szerokiej publiczności.

W powszechnym wyobrażeniu gejsza jest więc z definicji kobietą, choć historia pokazuje znacznie bardziej złożony obraz.

Co się zmieniło, a co pozostało

Choć dziś w zawodzie dominują kobiety, jego sedno praktycznie się nie zmieniło. To wciąż sztuka towarzyskiej gracji — tworzenie szczególnej atmosfery, opowiadanie historii, prowadzenie rozmowy, utrzymywanie uwagi.

Zmienia się za to wygląd zewnętrzny, nastawienia społeczne i płeć wykonawców. Współczesna gejsza stała się symbolem kobiecości, a pamięć o źródłach pomaga odrzeć temat z uproszczeń i głębiej zrozumieć tradycję. Łatwo wtedy zauważyć, że to, co wydaje się oczywiste, często ma długą drogę za sobą.

Dlaczego to ma znaczenie

Ta opowieść dotyczy nie tylko kultury Japonii, lecz także tego, jak zmieniają się zawody, jak ewoluują role kobiet i mężczyzn oraz jak tradycje dostosowują się do swojej epoki. To, co dziś wydaje się naturalne i „niezmienne”, kiedyś wyglądało zupełnie inaczej.

Uświadomienie sobie tego pomaga czytać procesy kulturowe wyraźniej i świeżym okiem spojrzeć na sprawy, które braliśmy za pewnik.