12:07 28-11-2025

Uykusuzluğun gizli nedeni: beyninizi uykuya hazırlayın

Изображение сгенерировано нейросетью Dall-e

Uykusuzluğun gerçek sebebi çoğu kez stres değil: beynin uykuya geçiş süresini atlamak. Ekran ışığı ve kaygı uykuyu nasıl bozar, akşam rutini nasıl kurulur?

Uykusuzluktan çok kişi şikâyet ediyor, ancak asıl neden çoğu zaman ne günlük stres ne de hava durumu. Gece dinlenmesini bozan başlıca etken, beynin hareketten dinginliğe geçmek için ihtiyaç duyduğu ama çoğu kez es geçilen geçiş süresi.

Uzmanlar, finiş çizgisini geçen bir koşucunun nasıl soluklanmaya ihtiyacı varsa, beynin de yatmadan önce soğumak için zamana gereksinim duyduğunu vurguluyor. Kulağa basit gelse de, bu mola olmadan bedenin vites değiştirmeye fırsatı kalmıyor.

Nitelikli uyku ne zaman başlar

İyi uyku, gözlerinizi kapamadan çok önce başlar. Beynin, yoğun çalışmadan dinlenme hâline geçmek için yaklaşık iki saate ihtiyacı vardır. Ekranlardan, manşetlerden ve iş mesajlarından doğruca yatağa girerseniz, zihin gergin kalır. Bu modda uykuya hazır değildir ve karanlıkta dönüp durmanız kaçınılmaz olur.

Uyku; yaşam tarzı, duygusal arka plan ve bedenin genel durumu ile yakından bağlantılıdır. Günlük ritim dağınıksa, yatakta geçirilen uzun bir gece bile dinlenmişlik hissi getirmez.

Akşamlardaki en yaygın hata

Akşam alışkanlıkları çoğu zaman beynin kapanma şansını elinden alır. Başlıca rahatsız edici unsur akıllı telefon ekranıdır. Işığı, uyku hormonu melatonini baskılar ve sinir sistemine günün hâlâ bitmediğini söyler. Sonuç olarak beden, yatma saatini çok aştıktan sonra bile uyanıklık modunda kalır. Üstelik mesele sadece ışık değildir; bitmeyen haber, mesaj ve bildirim akışı zihni tetikte tutar.

Uykuyu neye feda ediyoruz

Yatmadan hemen önce tükettiğimiz bilgilerin çoğu nadiren işe yarar. Haberler, sosyal akışlar, soruşturmalar, yorum zincirleri, başkalarının sorunları—hepsi gevşemeyi engelleyen bir duygusal uğultu yaratır. Etki edemeyeceğiniz kaygı yüklü hikâyelere saatlerce takılıp kalabilirsiniz. Uyku ertelenir, tansiyon yükselir ve kaygı yerleşik bir alışkanlığa dönüşür.

Unutulması kolay basit bir gerçek var: akışa verdiğiniz her saat, gecenizden eksilir.

Telefon: stresin ortağı

Yatağın yanında duran akıllı telefonu beyin potansiyel bir tehdit olarak kaydeder; kötü bir haber ya da sarsıcı bir uyarı getirebilir. Bu da bedeni sürekli teyakkuzda tutar. Sessiz modda olsa bile ekrana uzanma dürtüsü sürer. O dürtü, beynin sükûnete yerleşmek için ihtiyaç duyduğu zamanı çalar.

Gerçekte uykuya dalmanızı ne engelliyor

Gece dinlenmesinin asıl düşmanı kaygıdır. Kaygı strese büyür ve stres, uykuya dalma mekanizmalarını bloke eder.

Haplara ya da mucize çözümlere yönelmeden önce, birkaç basit soruyu sormaya değer:

• yatmadan önce telefona ne kadar zaman gidiyor;

• günlük düzen ne kadar istikrarlı;

• yatağa uzandığınızda zihninizde hangi düşünceler beliriyor.

Beyin uykuya geçiş için o iki saati bulamamışsa, derin bir nefes almaya zamanı olmaz.