06:51 26-11-2025

Malezya’nın benzersiz döner monarşisi: kral nasıl seçiliyor?

Изображение сгенерировано нейросетью Dall-e

Malezya’nın benzersiz döner monarşi sistemini keşfedin: kralın beş yılda bir nasıl seçildiğini, yetkilerini ve rotasyonun artı-eksilerini kısaca öğrenin.

Hükümdarın kan bağıyla ya da sandıkla değil, görevdeki monarklar arasından ve üstelik süreli olarak seçildiği bir ülke düşünün. Turistas internet sitesinin aktardığına göre, bu bir kurgu değil; tam da bugünün Malezya’sında böyle işliyor.

Malezya’yı kim yönetiyor?

Malezya, 13 eyaletten oluşan bir federasyon. Bu eyaletlerin dokuzunda yönetim, miras yoluyla geçen sultanlıklar ve diğer monarşilerde. Söz konusu hükümdarlar, ülkenin kralını belirleyen özel bir kurul oluşturuyor. Yetki ömür boyu değil; yalnızca beş yıl sürüyor. Dünyada benzeri pek görülmeyen bir rotasyon bu.

Kral nasıl seçiliyor?

Her beş yılda bir, dokuz hükümdar kapalı kapılar ardında toplanıp gizli oylamayla ülkenin en üst makamına kimin çıkacağını belirliyor. Sembolik bir öncelik sırası var ama bağlayıcı değil; bir hükümdar görevi reddedebiliyor ya da koşullar nedeniyle dışarıda kalabiliyor.

En son seçim Ocak 2024’te yapıldı ve Johor Sultanı Ibrahim Iskandar ülkenin 17. devlet başkanı oldu. Onun lüks otomobillere düşkünlüğü, iş dünyasına ilgisi ve sözünü sakınmayan tavrıyla tanındığı belirtiliyor.

Kral ne yapar?

Malezya kralı salt bir sembol değil. Törenlere katılıyor, yasaları imzalıyor ve ülkeyi temsil ediyor. Bunun ötesinde, başbakanı atama, parlamentoyu feshetme ve af yetkisi gibi somut güçlere de sahip.

Siyasetin dalgalandığı anlarda bu yetki daha da belirleyici hale geliyor; hükümeti kurmakla görevlendirilecek isim konusunda son sözü kral söylüyor.

Böyle bir sistem neden var?

Rotasyon, denge kuruyor: Her sultan, en üst makama ulaşmanın kendi payına da düşebileceğini bildiği için eyaletler ve farklı kültürler arasında karşılıklı saygı daha kolay korunuyor. Beş yıllık süreyse içeride bir tür yenileme etkisi yaratıyor; güç tek elde birikmiyor. Bu yaklaşım, düzenin tansiyonunu düşüren bir güvenlik supabı gibi işliyor.

Eksileri var mı?

Beş yıl kayda değer bir süre, ancak uzun soluklu projeler için her zaman yeterli olmayabiliyor. Beklenmedik durumlar da yaşanıyor; kimi zaman bir kral sağlık gerekçesiyle ya da kişisel tercihleri nedeniyle erkenden çekilebiliyor. Böyle örnekler görüldü, ancak kamuya açık bilgi sınırlı.

Model benzersiz mi?

Evet. Bu tür bir döner monarşi başka hiçbir ülkede uygulanmıyor. Çoğu yerde tahtlar doğrudan mirasla geçiyor ya da monarklar büyük ölçüde törensel bir rol üstleniyor. Malezya’da ise düzen hem işlevsel hem de esnek kalmayı başarıyor.

Peki bundan sonra?

Şimdilik modelin dayanıklı göründüğü söylenebilir. Elbette geleceği; siyasal sınavlar, sosyal ağların etkisi ve kamuoyu eğilimlerindeki kırılmalarla şekillenecek. Net olan bir şey var: Rotasyon fikri kendini kanıtladı ve beş yıl sonra unvanın, bugün az kişinin aklına gelen bir isme gitmesi kimseyi şaşırtmayabilir.